Δημήτρης Κ. Ψυχογιός : «Η πολιτική ζωή και το έργο του Ανδρέα Καρκαβίτσα», από τις εκδόσεις Επίκεντρο

Γεννημένος το 1865 στα Λεχαινά, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα, μελέτες και χρονογραφήματα, συνεργάστηκε με εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά, έγινε γνωστός με τη συλλογή διηγημάτων «Τα λόγια της πλώρης» (1896) και με το μυθιστόρημα «Ο ζητιάνος» (1897), δημοσίευσε έργα κριτικής ηθογραφίας, συνδέθηκε με τον ρεαλισμό και με τον νατουραλισμό, υπήρξε δημοτικιστής, ξεκινώντας από την καθαρεύουσα, ήταν βασιλικός και αντιβενιζελικός, πίστεψε στη Μεγάλη Ιδέα και με τη λογοτεχνία του προσανατολίστηκε σε πλήθος κοινωνικά ζητήματα, εστιάζοντας εκ παραλλήλου την προσοχή του σε θέματα της λαϊκής παράδοσης.

Με το βιβλίο του «Η πολιτική ζωή και το έργο του Ανδρέα Καρκαβίτσα», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Επίκεντρο, ο Δημήτρης Κ. Ψυχογιός, συμπατριώτης του Καρκαβίτσα, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, καθηγητής στο Τμήμα Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και ερευνητής στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, αποτίει φόρο τιμής στον πολυπράγμονα συγγραφέα, αναδεικνύοντας εκ παραλλήλου την αντιφατική πολιτική του προσωπικότητα, η οποία γίνεται αφορμή για μια ενδελεχή έρευνα της λειτουργίας τόσο του πολιτικού και κομματικού συστήματος όσο και των κοινωνικών θεσμών την εποχή του Καρκαβίτσα.

Ο Καρκαβίτσας σπούδασε Ιατρική και μεγάλωσε σε έναν τόπο που δοκιμάστηκε από την κρίση της σταφίδας. Η οικογένεια τον απομάκρυνε από έναν νεανικό έρωτα και τον έχτισε μέσα στον άτεγκτο κανόνα που θέσπιζε -επί ποινή ροπάλου- πως πριν από τα αρσενικά έπρεπε να προικοδοτηθούν και να παντρευτούν οι αδελφές. Ο Ψυχογιός εξετάζει εξαντλητικά την πρακτική της προικοδοσίας και του προξενιού σε σχέση με τις παραγωγικές σχέσεις της ελληνικής οικονομίας, με τη χρεοκοπία του 1893, αλλά και με τις ανάγκες που ωθούν στη μετανάστευση, στρέφοντας τον Καρκαβίτσα στα καράβια και στον κόσμο της θάλασσας, ο οποίος αποτυπώθηκε ανάγλυφα στα γραπτά του.

Κι αν μέχρι εδώ παρακολουθούμε τον κοινωνικό επιστήμονα Ψυχογιό, ο πολιτικός Καρκαβίτσας, όπως τον βλέπουμε να διαμορφώνεται τα επόμενα χρόνια, μετατρέπεται σε αντικείμενο έρευνας του κοινωνικού επιστήμονα. Ο Καρκαβίτσας συστρατεύτηκε με την Εθνική Εταιρεία και με τον μεγαλοϊδεατισμό ο οποίος οδήγησε στον ταπεινωτικό πόλεμο του 1897 ενώ κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού τα πράγματα αποδείχθηκαν περιπλοκότερα για την πολιτική του τύχη. 

Ο Καρκαβίτσας θα διωχθεί και θα αποστρατευτεί από τους βενιζελικούς ως βασιλικός ενώ οι βασιλικοί θα κάψουν τα γραμμένα στη δημοτική σχολικά του βιβλία. Εδώ, ο Ψυχογιός βάζει κάτω από τον αναλυτικό του φακό τις διαβόητες πελατειακές σχέσεις, που ταλαιπωρούν την πολιτική στην Ελλάδα από τις απαρχές του κράτους τον 19ο αιώνα. Ο όρος των πελατειακών σχέσεων έχει επικριθεί δικαίως για ανακρίβεια στην ελληνική του εκδοχή διότι η συναλλαγή την οποία υπονοεί δεν είναι για τα ελληνικά δεδομένα δεσμός μεταξύ πελατών, μα όπως προκύπτει από την ιστορική πραγματικότητα, χρονικό πολιτικής βίας. Βουλευτές, Βουλή, Αυλή, ψηφοφόροι, διορισμοί, κρατικές συμβάσεις, κόμματα και κομματάρχες εντάσσονται σε ένα καθεστώς που βασίζεται λιγότερο στα ρουσφέτια και πρωτίστως στο κρατικό μονοπώλιο της βίας, με συλλήψεις, αδιάκοπες νοθείες στην κάλπη και ανεξέλεγκτη διαφθορά. 

Αυτά θα ευνοήσουν τη σύμπλευση του Καρκαβίτσα, που δεν χάνει ποτέ την οξύτητα της ματιάς του, με το κίνημα στο Γουδί το 1909, πιστοποιώντας τον ιδανισμό του και την απόστασή του από πολιτικά, κομματικά και ιδεολογικά στεγανά.